W czerwcu mija 5 lat działalności powołanej z inicjatywy polskiej prezydencji, Europejskiej Fundacji na rzecz Demokracji (European Endowment for Democracy, EED). Z tej okazji w środę 27 czerwca w Parlamencie Europejskim zorganizowano dyskusje panelowe i uroczyste spotkanie wysokiego szczebla poświęcone działalności EED. Tego samego dnia w Brukseli spotkała się Rada Zarządzająca EED. W rocznicowych wydarzeniach udział wzięli również przedstawiciele odbiorców wsparcia EED.
„Dziś w Brukseli świętujemy 5 urodziny Europejskiej Fundacji na rzecz Demokracji, która jak to kiedyś określił Minister Radosław Sikorski, jest trwałą spuścizną polskiej prezydencji. W ciągu 5 lat Fundacja zrobiła wiele na rzecz wspierania pokojowych prodemokratycznych ruchów, prezentując nowy, elastyczniejszy i szybszy model działania. Ale EED to także przypomnienie, że Polska przy odpowiednio prowadzonej polityce, może skutecznie wdrażać swoje propozycje w UE, zgodnie z mottem Polsce – służyć, Europę – tworzyć, świat – rozumieć. EED, wspierane również przez obecny Rząd, to także przykład ciągłości i kontynuacji w polskiej polityce zagranicznej, tak niestety dziś rzadkiej, a potrzebnej” – skomentował poseł do PE Andrzej Grzyb, reprezentujący PE w Radzie Zarządzającej EED, promotor powołania EED i autor sprawozdania PE o EED.
W ciągu 5 lat działalności EED wsparło ponad 570 inicjatyw we wszystkich krajach sąsiedzkich UE, od Białorusi, przez Ukrainę po Syrię czy Egipt, przekazując ponad 36 mln Euro. W ostatnim latach EED rozszerzyło mandat geograficzny poza kraje Polityki Sąsiedztwa m.in. o Rosję, a od ubiegłego roku rozpoczęło dzielność na Bałkanach Zachodnich. W tym roku EED uruchomiło Fundusz Twórczy dla rosyjsko-języcznych niezależnych mediów koncentrujący się na rzetelnej informacji i przeciwdziałaniu dezinformacji, w ślad za wnioskami raportu zleconego przez Holandię (Content Fund for Russian language media).
Fundację powołano by reagowała szybciej i bardziej elastycznie niż klasyczne instrumenty, wspierając również organizacje i osoby, które dotychczas nie mogły skorzystać z pomocy UE. EED kładzie nacisk na zaangażowanie podmiotów działających „na miejscu”, co wraz z uproszczonymi procedurami zwiększa dopasowanie i efektywność oferowanej pomocy.
Powołanie Europejskiej Fundacji na rzecz Demokracji zaproponowała Polska, jako jeden z tzw. projektów flagowych rozpoczętej w lipcu 2011 prezydencji Rady Unii Europejskiej. O inicjatywie kilka miesięcy wcześniej, 16 marca, informował w ramach expose o polityce zagranicznej RP w 2011 r. Minister Spraw Zagranicznych Radosław Sikorski.
Inicjatywa była elementem odpowiedzi na wydarzenia określane mianem Arabskiej Wiosny, które zaskoczyły społeczność międzynarodową, w tym UE, ale jednocześnie reakcją na szereg wyzwań na wschód od granic UE. Państwa w sąsiedztwie UE przechodziły rewolucje, obalając reżimy, ale deficyt politycznie różnorodnej pokojowej prodemokratycznej opozycji, z dobrze przygotowanymi do zarządzania sprawami publicznymi kadr, skazywał te procesy na załamanie lub przejęcie przez ekstremistów. Stwierdzono, iż instrumenty, jakimi dysponowała wówczas UE, jak między innymi Europejski Instrument na rzecz Demokracji i Praw Człowieka (EIDHR), są niewystarczające. Proces przyznawania grantów trwa zbyt długo, ciągnąc się miesiącami, wobec przemian i wydarzeń zachodzących z dnia na dzień. Procedury wymagane przy ubieganiu się o wsparcie są relatywnie skomplikowane i wymagają pewnej dojrzałości organizacyjnej ubiegających się podmiotów. Wreszcie wymogi przejrzystości wydatkowania środków UE rodzą obawy o bezpieczeństwo beneficjentów. Instrumenty wspierające demokrację wymagały reformy i uzupełnienia.
Jako jedna z odpowiedzi na te braki i wyzwania zaproponowano powołanie Europejskiej Fundacji na rzecz Demokracji. Fundacji bazującej na doświadczeniach Europejskiej pokojowej prodemokratycznej transformacji, m.in. doświadczeniach polskiej Solidarności czy wsparcia udzielanego przez USA w ramach powołanego przez prezydenta Ronalda Regana Narodowego Funduszu na rzecz Demokracji (National Endomwnet for Democracy, NED).
Wraz z rozpoczęciem polskie prezydencji 2011 rozpoczęła się ofensywa dyplomatyczna na poziomie Rady, ale również równolegle w Parlamencie Europejskim na rzecz EED. To dwutorowe podejście, sprawiło, że po stronie polskiego projektu obok koalicji państw zbudowanej przez MSZ w Radzie stanął również PE.
Poparcie PE wymagało jednak przekonania części sceptycznych posłów. Z nieufnością początkowo idei przyglądali się posłowie Francuscy, m.in. z Grupy EPL, obawiający się czy Fundacja dochowa zasad pluralizmu. Przeciw byli także niektórzy posłowie Niemieccy, szczególnie z Grupy Zielonych, którzy widzieli w inicjatywie konkurencję dla powołanego w 2007 EIDHR. Już w pierwszym miesiącu prezydencji, w lipcu 2011 PE przyjął rezolucję „Polityka zewnętrzna UE na rzecz demokratyzacji” w reakcji m.in. na kryzys Arabskiej Wiosny. Za sprawą poprawek posła do PE Andrzeja Grzyba złożonych jeszcze w marcu 2011 oraz podjętych negocjacji, w dokumencie tym PE po raz pierwszy odniósł się i to pozytywnie do idei powołania EED. Poseł Grzyb, jako ówczesny wiceprzewodniczący Podkomisji Praw Człowieka PE zorganizował również 30 czerwca, na dzień przed rozpoczęciem polskiej prezydencji, wysłuchanie w PE gdzie pierwszej oficjalnej prezentacji projektu w instytucji UE dokonał podsekretarz stanu w MSZ Krzysztof Stanowski. Poseł Grzyb koordynował w imieniu polskiej delegacji w Grupie EPL prace nad stanowiskiem PE ws. EED. PE odniósł się korzystnie do idei w szeregu dalszych dokumentów, włącznie z przyjętymi ostatecznie 29 marca 2012r „Zaleceniami Parlamentu Europejskiego z dla Rady w sprawie warunków ewentualnego utworzenia Europejskiego Funduszu na rzecz Demokracji (EED)”.
Stanowisko PE wsparło decydujące prace równolegle prowadzone przez MSZ w Radzie, których najważniejszą część zrealizowano w ramach prezydencji polski, a której kamieniem milowym było przyjęcie 20 grudnia 2011 roku przez Radę „Deklaracji powołania Europejskiej Fundacji na rzecz Demokracji”.
Po przyjęciu statutu EED i wyłonieniu władz EED jako Fundacja powołana na prawie belgijskim rozpoczęła udzielanie wsparcia w czerwcu 2013 r. Pracami EED, na co dzień kieruje Dyrektor Wykonawczy Jerzy Pomianowski. Wraz z sekretariatem realizuje zadania określone przez Komitet Wykonawczy, na czele, którego dotychczas stał wiceprzewodniczący PE Alexander Graf Lambsdorff, który zwolnił to stanowisko po ostatnich wyborach do Bundestagu. Na czele Rady Zarządzającej stoi poseł do PE Elmar Brok, wieloletni przewodniczący Komisji Spraw Zagranicznych PE. Rada Zarządzająca EED spotyka się dwa razy w roku sprawując funkcje nadzorcze i podejmując najważniejsze decyzje, co do działania Fundacji. W skład Rady EED wchodzą przedstawiciele stron założycielskich Fundacji: 28 Krajów Członkowskich UE, Szwajcarii, Norwegii, instytucji UE oraz eksperci i przedstawiciel NGOs działających w obszarze ochrony Praw Człowieka i promocji Demokracji. PE w Radzie Zarządzającej reprezentuje 9 posłów w tym z Polski, od powołania Rady EED w 2012 r. poseł Andrzej Grzyb, do którego dołączył w 2017 r. poseł Bogdan Wenta.
Posłowi Grzybowi PE powierzył również prace nad stanowiskiem oceniającym EED, a w przyjętej w efekcie prac w lipcu 2015 r rezolucji odniósł się pozytywnie do nowego podejścia we wspieraniu demokracji poza granicami UE realizowanego przez EED i wzywając UE i Państwa Członkowskie m.in. do zapewnienia odpowiedniego i długofalowego finansowania.
Debaty i spotkania zorganizowane przez EED i PE w związku z 5 rocznicą działalności, w której wzięli udział m.in. prodemokratyczni aktywiści wspierani przez EED pokazały skalę wyzwań w coraz trudniejszym otoczeniu międzynarodowym. Poruszono m.in. kwestię wprowadzanych przez reżimy ograniczeń dla zewnętrznego wsparcia, co zmusza do korzystania z elastycznych rozwiązań, jakie umożliwia m.in. EED. Zwrócono również uwagę na szybkość działania EED – w miejsce miesięcy i skomplikowanej dokumentacji, potrzebnych na przyznanie grantu, EED np. już w przypadku wydarzeń Euromajdanu, mogło przekazać wsparcie w przeciągu dni.
Co? Kiedy? Gdzie?
Posiedzenie Rady Zarządzającej EED 27 czerwca, 13h00, siedziba EED Rue de la Loi 34, 1000 Bruxelles.
Obchody 5lecia działalności EED w PE 27 czerwca, 17h30-20h00, PHS 7C050. Więcej na temat wydarzenia w PE https://www.democracyendowment.eu/calendar-of-events/#!/month-0/event-0/2594/
Więcej:
Strona EED, w tym film informujący o misji EED:
https://www.democracyendowment.eu/about-eed/
O EED w ostatnich latach, na stronie posła Grzyba:
https://andrzejgrzyb.eu/?s=Endowment
5 lat Europejskiej Fundacja na rzecz Demokracji
Minister Spraw Zagranicznych RP Radosław Sikorski, Expose w Sejmie RP, 16 marca 2011, m.in. o EED
Wyborcza.pl – Expose ministra Sikorskiego na temat polityki zagranicznej RP w 2011 r.
Ocena działalności Europejskiego Funduszu na rzecz Demokracji (EED) od momentu jego utworzenia
5 rok działalności @EEDemocracy – dorobku prezydencji Polski w Radzie UE. W PE rocznicowe debaty i spotkania wysokiego szczebla z udziałem wspieranych. Ponadto Rada Zarządzająca Fundacji omówi kwestie strategiczne na przyszłość https://t.co/AyVDCcL0YA pic.twitter.com/fzOkhUHdef
— Andrzej Grzyb (@GrzybAndrzej) June 27, 2018
Drukuj | PDF
